عضو هیات علمی پژوهشكده حفاظت خاك مطرح كرد
دلیلهای وقوع طوفان های گرد و غبار، با مدیریت منابع آبی شدت طوفان ها را كاهش دهیم
لیمو بلاگ: عضو هیات علمی پژوهشكده حفاظت خاك و آبخیزداری كشور با بیان این كه طوفان های گرد و غبار موضوعی است كه كه مشكلات جدی برای مردم به ویژه در جنوب كشور به وجود آورده است و بنظر می رسد مدیریت منابع آبی می تواند راهكاری برای برون رفت از این معضل باشد، به تشریح دلیلهای وقوع طوفان های گرد و غبار پرداخت.
به گزارش لیمو بلاگ به نقل از ایسنا، ضیاءالدین شعاعی درباره وقوع طوفان های گرد و غبار توضیحاتی ارائه داد و اظهار نمود: نكته نخست این است كه طوفان های گرد و غبار را باید از طوفان شن مجزا كرد. از گذشته های دور طوفان های شن یكی از پدیده های شناخته شده در شرایط اقلیمی و جغرافیایی بعضی از مناطق بیابانی ایران بود. این مناطق در كویرها و بیابان های ایران و حاشیه بعضی از شهرهای كویری همچون كویر مركزی و شمال استان سیستان و بلوچستان به وقوع می پیوندد. بدین سبب باید پدیده طوفان های شن و طوفان های گرد و غبار را از یكدیگر متفاوت دانست.
عضو كارگروه محیط زیست ستاد توسعه فناوری آب، خشكسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری افزود: در پدیده طوفان شن ذرات دانه درشت شن به صورت خزشی و خیزشی حركت می كند و در نتیجه این نوع حركت كه از آن به حركت شن های روان نیز تعبیر می شود، مناطق روستایی و زمین های كشاورزی مورد لطمه جدی قرار می گیرند. در پدیده طوفان شن به علت وزن بالاتر دانه های شن در ترازهای بالاتر صعود نمی كنند و در هوا پراكنده نمی گردد.
شعاعی اشاره كرد: اما بعد از دهه ۸۰ پدیده جدیدی به وقوع پیوست كه همان طوفان های گرد و غبار هستند. در این پدیده ذرات دانه ریز و در حد كمتر از ۱۰۰ میكرون به علت وزن كمتر در ترازهای بالاتر نفوذ كرده و به راحتی توسط باد جابه جا می شوند. هوای ارتفاعات بالاتر را تا ارتفاع چند هزار متر آلوده كرده و با عنایت به مدلهای باد موجود تا چند هزار كیلومتر جابه جا می شوند و خسارت و لطمه های فراوانی را به سلامت انسان ها، محصولات كشاورزی و حتی تولیدات دامی وارد می كنند.
عضو هیات علمی پژوهشكده حفاظت خاك و آبخیزداری كشور اضافه كرد: این ذرات به علت سبك بودن، ماندگاری نسبتا بالا و در حد چند روز تا یك هفته در فضا را دارند. با این توصیفات تعریف پدیده گرد و غبار را به این صورت می توان خلاصه كرد كه طوفان گرد و غبار به پدیده ای اطلاق می شود كه طی آن ذرات دانه ریز گرد و غبار تحت تاثیر انرژی باد به هوا برخاسته و تا ارتفاعات نسبتا بالایی صعود كرده و دارای بیشتر از دو ساعت ماندگاری باشند. در بعضی مناطق وقوع این پدیده ضمن ایجاد آلودگی هوا عمق دید را حتی تا عمق ۵۰ متر می كاهد.
تغییرات شرایط زمینی، مهم ترین عامل ایجاد طوفان های گرد و غبار
وی با اشاره به اینكه وقوع طوفان های گرد و غبار می تواند چند دلیل داشته باشد، گفت: یكی از دلیلهای آن وقوع طوفان ها و جریان های باد برمبنای مدلهای رایج در منطقه است كه مطالعات نشان داده در این مدلها معمولا تغییرات كوتاه مدت، خیلی محتمل نیست. البته برمبنای استعداد زمین تعداد كمی از این جریانات بادی قادر به ایجاد طوفان های گرد و غبار هستند. عامل دوم و اصلی تر تغییرات شرایط زمینی است. نتایج تحقیقات نشان می دهد در دهه ۸۰ و ۹۰ (۱۳۸۰تا ۱۳۹۶) حدودا اغلب كشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا وارد یك دوره خشكسالی استثنایی شده اند كه در این دوره میزان بارش بسیار پایین تر از میزان میانگین طولانی مدت بارش بوده است. بدین سبب می توان نتیجه گرفت كه منطقه تحت تاثیر یك خشكسالی طولانی مدت و استثنایی قرار گرفته است. این پدیده شرایط اغلب مناطق را برای وقوع طوفان های گرد و غبار مستعد كرده است.
عضو كارگروه محیط زیست ستاد توسعه فناوری آب، خشكسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اشاره كرد: بحث دیگر به كشورهای عراق و سوریه مرتبط می باشد كه به علت عدم امنیت و وجود گروه های تروریستی و دخالت كشورهای سلطه طلب و مهاجرت مردم، اغلب منابع آبی رهاشده و مدیریتی روی آنها صورت نمی پذیرد و مردم مدیریت زمین های كشاورزی خودرا رها كرده اند؛ همین مساله و شرایط خشكسالی مناطق وسیعی را برای وقوع طوفان های گرد و غبار مستعد كرده است.
وی اشاره كرد: از دلیلهای دیگر كه در طولانی مدت نگرانی های زیادی را به وجود آورده است، مدیریت آب توسط كشور تركیه در سرشاخه های دجله و فرات بدون توجه به منافع كشورهای پایین دست است. همانطور كه می دانیم حیات دو كشور عراق و سوریه و هورهای بخش جنوب غربی كشور ما در گرو "آورد آب" دجله و فرات است. هم اكنون تركیه برابر كل آورد فرات و ۷۰ درصد آب دجله ذخیره سد به وجود آورده كه در آینده با بروز هرگونه منازعه سیاسی و نظامی، می تواند اثر مستقیم بر وضعیت محیط زیست این دو كشور داشته باشد. همانطور كه در خبرها شنیدیم، دومین پروژه عظیم پروژه آناتولی (GAP) یعنی سد ایلیسو در ۲۲ مردادماه جاری آبگیری را آغاز نموده است. این سد ۷۰ درصد آورد رودخانه دجله را كنترل می كند. دجله و فرات دو منبع مهم برای آبدهی به هورهای جنوب هستند.
به گفته وی، با عنایت به عدم وقوع تغییراتی قابل توجه در مدل بادهای منطقه، در ۲۰ سال قبل تغییرات در شرایط زمینی كه ناشی از وقوع خشكسالی و مدیریت نادرست انسانی بود، شرایط وقوع گرد و غبار در دو دهه گذشته به شدت تشدید شده است و آینده ای نگران كننده را تصویر می كند.
شعاعی همین طور اضافه كرد: البته وقوع همه پدیده های گرد و غبار را نمی توان به خارج از مرزها ربط داد. مطالعات پژوهشكده حفاظت خاك و آبخیزداری نشان داده است كه بعضی از این طوفان ها دارای منشا داخلی است و مناطقی از جنوب خوزستان و جنوب شرقی اهواز منشا بارگیری بادهای ورودی از غرب و جنوب ایران و وقوع پدیده طوفان های گرد و غبار هستند.
وی در مورد استفاده از مالچ پاشی در كنترل طوفان های گرد و غبار، افزود: مالچ پاشی نیز بعنوان اقدامی دیگر در تثبیت بیابان ها مورد نظر قرار می گیرد كه البته بیشتر در مناطق مستعد وقوع شن های روان مؤثر است. ولی در مناطق مستعد وقوع طوفان های گرد و غبار موفقیت آن، محل تردید است و لزوم دارد روی بحث تولید مالچ های تثبیت كننده لایه دانه ریز و رسی و سیلتی مستعد تولید گرد و غبار اقدامات ویژه ای انجام داد. ولی در هر صورت استفاده از مالچ یك راهكار موقت و كوتاه برای ایجاد شرایط توسعه پوشش سبز است كه سرمایه گذاری بر روی آن باید متناسب با میزان نیاز كشور باشد.
شعاعی در بخش بعدی به اقدامات برای پیش گیری از این پدیده پرداخت و اظهار داشت: ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار هكتار از بیابان های كشور مستعد تولید طوفان گرد و غبار هستند كه ۳۰۰ هزار هكتار از این اراضی در خوزستان مولد طوفان های گرد و غبار است. برای مقابله باید علت وقوع را پیدا كرد و با آن مقابله نمود و با عنایت به مباحثی كه اشاره شد، مهمترین اقدام در زمینه مقابله با اراضی مولد گرد و غبار مدیریت منابع آبی است. اگر در گذشته به علت مثبت بودن بیلان در منابع آب و وقوع بارش های مناسب به این مساله توجه نمی شد، هم اكنون باید بحث وقوع طوفان گرد و غبار در مطالعات نقش جدی را بازی كند و مدیریت منابع آب در جهت كاهش شدت طوفان های گرد و غبار باید مد نظر باشد. در دهه ۹۰ با تشكیل ستاد مقابله با گرد و غبار اقدامات درخور تحسینی در سطح قانون گذاری و تدوین بخشنامه ها شروع شد كه در این راستا اقدامات اجرایی خوبی در كشور انجام شده است. از نمونه های اجرا شده می توان به طراحی طرح انتقال به جنوب شرق اهواز و منطقه تولید گرد و غبار، نهال كاری در سطح ۴۰ هكتار، آبگیری هورالعظیم و طرح مالچ پاشی در خوزستان اشاره نمود.
عضو هیات علمی پژوهشكده خاك و آبخیز داری همین طور اظهار داشت: طوفان های گرد و غبار در شرق كشور و در استان سیستان و بلوچستان ریشه در خشك بودن تالاب هامون دارد كه منشا آب آن در خارج از كشور و كشور افغانستان قرار گرفته است. طبیعتا رفع این مشكل باید با توافق با كشور افغانستان و تامین حداقل نیاز آبی زیست محیطی این تالاب باشد. باید كوشش كرد با توافق با كشور افغانستان ورودی به هامون افزایش یابد و و احیای هامون بجای توافق بر سر حقابه های ناچیز هدف گذاری شود.
منبع: لیمو بلاگ
این مطلب لیمو بلاگ را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط در لیموبلاگ
نظرات بینندگان لیموبلاگ در مورد این مطلب