، یادداشت مهمان،
تمركز یك سوم ساختمان های بلند روی گسل شمال و در مناطق 1 تا 4، هر 200 سال یك زلزله 7 ریشتری
لیمو بلاگ: در تهران 979 ساختمان بلندمرتبه وجود دارد كه 25 درصد از این تعداد ساختمان در مناطق با بافت عموما فرسوده مانند منطقه 12 قرار دارند، ضمن آنكه حدود یك سوم از ساختمان های بلندمرتبه در نزدیكی و یا بر روی پهنه های گسل ˮشمالˮ تهران واقع شده اند و در منطقه مركزی بخصوص در ˮجنوب غربˮ و ˮجنوب شرقˮ تهران بالاترین ریسك آتش سوزی بعد از زلزله را شاهد خواهیم بود و این در شرایطی است كه بر مبنای مطالعات دیرینه لرزه شناسی در 7 هزار سال قبل حداقل دو بار گسل شمال تهران زمین لرزه هایی با بزرگای حدود 7 داشته است.
به گزارش خبرنگار ایسنا، تهران و ایمنی در برابر ریسك آتش سوزی در هنگام و بعد از زلزله از مهمترین مسایلی است كه بخصوص پس از حادثه پلاسكو از اهمیت بالایی برخوردار شده است. این اهمیت زمانی به اولویت اول مدیریت بحران تبدیل می گردد كه بدانیم بر مبنای آمارهای رسمی در تهران 979 ساختمان بلندمرتبه با ارتفاع بیش از 10 طبقه وجود دارد كه 25 درصد از این تعداد ساختمان در مناطق با بافت عموما فرسوده مانند منطقه 12 قرار دارند و در صورت رخداد یك زلزله به بزرگای 6 امكان دارد نیروهای آتش نشان حتی نتوانند به پای ساختمان برسند.
علاوه بر آن به اعتقاد محققان زلزله شناسی در شعاع 100 كیلومتری مركز تهران در حدود هر 200 سال یك زمین لرزه با بزرگای حدود 7 رخ داده و در 28 هزار سال قبل 7 بار و در 7 هزار سال قبل دو زلزله حدود 7 رخ داده و آخرین اتفاق هم حدود 3200 سال قبل به وقوع پیوسته و از آن به بعد هم زلزله ای با این بزرگا روی گسل شمال تهران رخ نداده است.
به گفته دكتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم، از نظر ما زلزله شناسان زلزله شدید در تهران حتما رخ می دهد، منتهی زمان دقیق وقوع آن قابل پیش بینی نیست.
بر این اساس ایران علاوه زلزله با مساله ایمنی در برابر آتش مواجه می باشد كه راهكارهای پیشگیرانه و مدیریت بحران در یادداشت دكتر زارع آورده شده كه به این شرح است:
"آتش نشانی حوزه ای كاملا تخصصی است و متخصصان این حوزه برای ورود به عرصه حرفه ای آتش نشانی باید آموزش های حرفه ای ببینند. یكی از حوادثی كه در سال های اخیر نظر جامعه را به مساله آتش سوزی و نقش آتش نشانان جلب كرد، حادثه آتش سوزی و سپس فروریختن ساختمان پلاسكو در 30 دی ماه سال 1395 بود.
بر اساس آنچه وزارت راه و شهرسازی در سال 1395 اعلام نموده است، در تهران 979 ساختمان بلندمرتبه (با ارتفاع بالای 10 طبقه) وجود دارد كه حدود 480 ساختمان بلند مرتبه در دهه اخیر (1395-1385) احداث شده است. بر مبنای اعلام این وزارت 25 درصد از 979 ساختمان در مناطق با بافت عموما فرسوده مانند منطقه 12 هستند، یعنی همان منطقه ای كه ساختمان پلاسكو در آن وجود داشت (ساختمانی كه در آتش سوزی 30 دی ماه سال 1395 فرو ریخت و 16 نفر آتش نشان در آن سانحه جان باختند). ساختمان پلاسكو از نظر دسترسی ماشین های ایمنی مشكلی نداشت؛ ولی حادثه آتش سوزی اگر در منطقه "الهیه" اتفاق بیفتد، یكی از مسایل اصلی در این منطقه دسترسی است. ساختمان پلاسكو در جوار دو خیابان اصلی و بزرگ "جمهوری اسلامی" و "سعدی" واقع شده بود. مسئولان سازمان آتش نشانی در همان سال 95 اعلام نمودند كه 90 ساختمان بلند (حدود 10 درصد از كل ساختمان های بلند تهران) فاقد حتی امكانات اولیه ایمنی هستند.
حدود یك سوم از ساختمان های بلندمرتبه در نزدیكی و یا بر روی پهنه های گسل "شمال" تهران واقع شده اند، در منطقه مركزی بخصوص در "جنوب غرب" و "جنوب شرق" تهران بالاترین ریسك آتش سوزی بعد از زلزله را شاهد خواهیم بود. به این مفهوم كه حتی اگر گسل های شمال یا منتهی الیه جنوب تهران زلزله مهمی را از خود نشان دهند، احتمال خسارت و خرابی بیشتر را در همین مناطق مركزی، جنوبی، جنوب شرق و جنوب غرب تهران به خاطر وجود بافت فرسوده، ساختمان های فاقد حداقل استاندارد ایمنی در برابر آتش و جمعیت زیاد شاهد خواهیم بود. با عنایت به جمعیت زیاد و دسترسی محدود در مناطق مذكور، مشكلاتی در این مناطق تولید خواهد شد، البته این مورد به این مفهوم نیست كه در مناطق شمالی تهران هیچ مشكلی نداریم.
با عنایت به اینكه تمركز ساختمان های بلندمرتبه در تهران كه بخصوص در مناطق "یك"، "دو"، "سه" و "چهار" قرار دارند، چنین مناطقی با مسایل مختلفی در هنگام یك زلزله روبرو است. مثلا در منطقه "الهیه" در شمال تهران علاوه بر چالش "دسترسی" با موضوعاتی چون "وجود خاك نرم" و "احتمال تشدید امواج لرزه ای در یك زلزله" مواجه می باشد.
مساله تشدید امواج به علت اثر خاك، در جنوب تهران و در ناحیه شهر ری هم محسوس خواهد بود؛ به صورتی كه از محدوده "میدان بهارستان" به سمت میدان "شوش" و منطقه 20 تهران مبحث تشدید امواج بر به علت شرایط خاك نرم در مطالعات مختلف ریز پهنه بندی لرزه ای محاسبه شده است.
متاسفانه ساختمان های بلند مرتبه در شمال تهران در كنار كوچه های 5 تا 6 متری احداث شده است كه بدون حادثه هم در تردد با مشكل روبرو هستند، چه برسد كه در این كوچه ها حادثه ای رخ دهد. در واقع به نظر می رسد توسعه به شدت ناپایدار در تهران اتفاق افتاده و این مورد فقط به سال های اخیر در تهران مربوط نیست، بلكه در 50 سال اخیر توسعه در تهران به شدت "ناپایدار" دنبال شده است.
به عنوان نخستین قدم برای كاهش ریسك نباید اجازه داد ریسك جدیدتری در تهران تولید شود، وضعیت فعلی بدون چاره نیست و ابتدا باید از بدتر شدن وضعیت جلوگیری كرد و اجازه نداد اشكالات جدید وارد سیستم شود. در واقع برای كاهش ریسك ابتدا نباید اجازه دهیم صدمه پذیری افزایش پیدا كند و طوری باید عمل نماییم كه هزینه های مقابله با ریسك كاهش پیدا كند. برای این منظور باید نسبت به اقدامات پیشگیرانه و بحران به صورت سیستماتیك و علمی وارد شویم.
در بخش مدیریت بحران، در شهرداری نیروهای خوب كارآمد علمی و كارشناس وجود دارد كه این افراد با مبحث به شیوه مدرن آشنا هستند، اما به نظر می آید این بخش در مدیریت شهری در شهرداری تهران خیلی جدی گرفته نمی گردد.
وقتی اتفاقی در تهران رخ می دهد، همان روز و پس از وقوع به سراغ آن می رویم و پس از آن مبحث خیلی جدی تلقی نمی گردد. طبیعی است كه از نظر محدوده تولید شده، نمی توان كلانشهر تهران را از محل گسل های لرزه زا دور كرد. هرچند نقشه گسل های تهران نشان داده است این شهر روی چند گسل فعال و بزرگ قرار گرفته است.
نخست گسل "شمال تهران" با طول تقریبی 100 كیلومتر، گسلی فعال است. گسل "ایوانكی" و مجموعه گسل های "جنوب تهران"، نزدیكترین گسل های فعال به شهر باستانی "ری" هستند.
گسل "پیشوا" هم در كنار شهر پیشوای ورامین قرار گرفته است. این شهر و كل محدوده ورامین و ری در زلزله سال 785 هـ. ق (1384 میلادی) در زمان خلافت واثق دوم عباسی و همزمان با حمله تیمور لنگ در اثر فعال شدن گسل پیشوا ویران شد. مطالعات دیرینه لرزه شناسی نشان داده است كه در 7 هزار سال قبل حداقل دو بار گسل شمال تهران زمین لرزه هایی با بزرگای حدود 7 داشته است. در شعاع 100 كیلومتری مركز تهران هم در حدود هر 200 سال یك زمین لرزه با بزرگای حدود 7 رخ داده است (با در نظر گرفتن اینكه گسل های فعال مختلفی غیر از گسل شمال تهران هم در اطراف تهران وجود دارد).
زمان رخداد زمین لرزه در هیچ جای دنیا قابل پیش بینی نیست، ولی اینكه زلزله حتما در آینده در تهران اتفاق می افتد، از نظر علمی برای زلزله شناسان قابل تردید نیست. این ابهام در ذهن مردم وجود دارد و می گویند چون دانشمندان نمی دانند چه زمانی دقیقا زلزله اتفاق می افتد، پس اصل وقوع زلزله از نظر آنها مورد تردید است و عملا امكان دارد رخ دهد و امكان دارد رخ ندهد. در صورتی كه از نظر ما زلزله شناسان اصلا این طور نیست و صورت مساله آن است كه زلزله شدید در تهران حتما رخ می دهد منتهی زمان دقیق وقوع آن قابل پیش بینی نیست، علم به ما می گوید كه با عنایت به رخداد زلزله های شدید و اصلی قبلی در حدود هر 3000 تا 3500 سال یك بار روی گسل شمال تهران رخ داده اند و در 28 هزار سال قبل 7 بار و در 7 هزار سال قبل دو تا از آنها رخ داده و آخرین اتفاق هم حدود 3200 سال قبل به وقوع پیوسته و از آن به بعد هم زلزله ای با این بزرگا روی گسل شمال تهران رخ نداده است.
وقتی برج های بلند در كوچه های 6 متری ساخته می شود، باید توجه گردد اگر یك زلزله به بزرگای 6 اتفاق بیفتد، امكان دارد نیروهای آتش نشان حتی نتوانند به پای ساختمان برسند. در حالیكه در حادثه 30 دی ماه سال 1395 ساختمان پلاسكو، نیروهای امدادی آتش نشان به پای ساختمان رسیدند.
ایمنی مدارس هم از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. در تهران بر مبنای آماری كه وجود دارد، حدود 4 هزار مدرسه (2200 دولتی و 1800غیرانتفاعی) داریم. حدود یك میلیون و 700 هزار دانش آموز داریم كه از این تعداد یك و نیم میلیون دانش آموز در مدارس دولتی تحصیل می كنند. اگر آمار بافت فرسوده تهران را حدود 30 درصد در نظر بگیریم، تعداد 1800 مدرسه با بافت فرسوده در تهران داریم. در ساعتی كه حادثه ساختمان پلاسكو صورت گرفت (8 بامداد پنج شنبه) جمعیت زیادی داخل ساختمان نبود، اما اگر ساعتی غیر از آن بود، تبعات بیشتری داشت.
قانون سازمان مدیریت بحران در ایران روی كاغذ كمابیش برگرفته از چارت تشكیلاتی آژانس فدرال مدیریت شرایط اضطرار آمریكاFEMA است كه ایرادی هم در این كار نیست. در آمریكا انجمن ملی ایمنی در برابر آتش استانداردهای ایمنی را برای آتش نشان ها تعیین می كند. از حدود یك میلیون و 200 هزار آتش نشان در آمریكا، حدود 30 درصد آتش نشان حرفه ای و حدود 70 درصد داوطلب هستند. سازمان مدیریت بحران تركیه AFAD هم كه در دی ماه 1388 تاسیس شده، ساختاری مشابه آژانس فدرال مدیریت شرایط اضطرار آمریكا دارد. در عین حال در 9 ساله اخیر سازمان تركیه ای مدیریت بحران كیفیت بالایی در سوانح داخل تركیه و هم در حوادث در خارج از تركیه از خود نشان داده است.
در حادثه پلاسكو طبق قانون، شهردار مسئولیت داشته است. حادثه ساختمان پلاسكو نشان داد كه در هنگام سانحه از متخصصان و دانشمندان رشته های مختلف مدیریت سانحه و همینطور متخصصان آتش نشانی استفاده نمی گردد.
سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی در دهه اخیر به تدریج آغاز به تربیت نیروی داوطب كرده است، ولی آمار اسمی این داوطلب گرچه در بعضی شهرها همچون تهران گاه قابل ملاحظه می نماید، ولی داوطلبانی كه واقعا در عملیات اطفای حریق مشاركت دارند، عملا در هیچ شهری از كشور درصد قابل ملاحظه ای را شامل نمی شوند. از این رو تجدید نظر در نیروی انسانی و تقویت آن برای كشوری مانند كشور ما و برای شهری چون تهران و روزآمد كردن ساختار تشكیلاتی، استانداردهای ایمنی و اعمال قانون و همینطور تجهیزات فنی مورد نیاز اولویت بالایی برای كاهش ریسك در برابر آتش دارد.
این مطلب لیمو بلاگ را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط در لیموبلاگ
نظرات بینندگان لیموبلاگ در مورد این مطلب